GEO@Lommel

HITA wenst op grondgebied Lommel meerdere diepe geothermieprojecten te ontwikkelen. Uit een eerste analyse blijkt dat het ondergronds potentieel veelbelovend is door de aanwezigheid van drie mogelijke watervoerende lagen in de diepe ondergrond. Deze zijn achtereenvolgens met toenemende diepte (en ook ouderdom) de zandstenen van het Trias (ook wel Buntsandstein genoemd), de zandstenen van het Boven Carboon  (ook wel Neeroeterenzandsteen genoemd) en tenslotte de kalkstenen van het Onder Carboon (ook wel Kolenkalk genoemd omwille van de ligging onder de steenkoollagen van het Westfaliaan).

 

Bovengronds beschikt Lommel bovendien over zones met een grote dichtheid aan warmtevragers. In de eerste plaats springen het stadscentrum en  de industrieterreinen Maatheide en Kristalpark in het oog, maar ook in het noorden met de aanwezigheid van een subtropisch zwembad, een vakantiepark en sportinfrastructuur, is de warmtevraag voldoende hoog om tot het realiseren van een diepe geothermieproject te komen.

 

detailtopo maatheide v2

Industrieterrein Maatheide

In eerste instantie richt HITA zijn pijlen op het industrieterrein van Maatheide waar verschillende grote warmtevragers zijn gehuisvest. Op middellange termijn wensen deze bedrijven over te schakelen op een duurzame energiebron : zon, wind, … én diepe geothermie. De ligging van Maatheide laat eveneens toe om, via ondergrondse warmtenetten, de warmte te transporteren naar het  stadscentrum van Lommel. Een win-win situatie voor alle partijen.

Specifieke projectaanpak

In tegenstelling tot de as Wuustwezel-Turnhout-Mol, waar het oudste ondergrondse reservoir, gekend als Kolenkalk goed onderzocht is, is deze laag minder gekend in het oosten. Omwille van deze onzekerheid heeft HITA in de zomer van 2021 een 3D seismische campagne laten uitvoeren. Zogenaamde ‘3D seismiek’ geeft in tegenstelling tot ‘2D seismiek’ veel meer zekerheid over de ligging en continuïteit van breukvlakken en over de horizontale variaties in de reservoireigenschappen. Dit zijn essentiële gegevens  om een 3D model  te  bouwen en de risico’s op misboringen, aardbevingen, … maximaal uit te sluiten.

Elk van de drie targets in Lommel beschikt over een ander geologische risico, maar ook een ander  geothermisch potentieel. Onze projectaanpak beoogt in de eerste plaats te boren naar het reservoir met het laagste risico. Dit zijn de zandstenen. Na het uitvoeren van een eerste boring kan een productie- en injectietest worden uitgevoerd, die meer informatie geeft over het effectieve potentieel. 

 

3D seismische campagne

Tijdens de 3D seismische campagne hebben de trilwagens om de twintig meter trillingen in de ondergrond gestuurd. Door deze trillingen aan het maaiveld terug op te vangen via speciale meetapparatuur (geofonen) wordt een volwaardig driedimensionaal beeld gevormd van de diepe ondergrond. Een gebied van 16km² (3,5km X 4,5km) werd zo gedetailleerd in beeld gebracht en binnen dit gebied zijn de interessantste zones vastgelegd waarnaar geboord kan worden. Dit zijn de posities waar de zandstenen het diepst gelegen zijn (en bijgevolg de hoogste temperaturen kunnen bereiken). 

 

Vervolgtraject

De seismische campagne werd uitgevoerd in de zomer van 2021. Momenteel is HITA volop bezig met de nodige gegevensverwerking en interpretatie van de data. Als alles vlot verloopt, kan in het voorjaar van 2022 een projectlocatie vastgelegd worden waarvoor de nodige vergunningsprocedures worden opgestart. Dit gaat dan zowel om een omgevingsvergunningstraject als een opsporingsvergunningsaanvraag voor het opsporen van aardwarmte in de diepe ondergrond. Ten vroegste eind 2023 kan er dan geboord worden naar de zandsteenlagen. Ongeveer 2 jaar later, eind 2025, kan de eerste duurzame warmte uit de diepe ondergrond richting de afnemers stromen.

Veelgestelde vragen.

Is de exacte locatie voor de eerste geothermiecentrale al gekend?

Na de uitvoering van de seismische campagne en de opbouw van het gedetailleerd 3D-model, zijn er enkele mogelijke projectlocaties gedefinieerd vanwaar naar de meest interessante zones in de ondergrond kan geboord worden. Hierbij wordt rekening gehouden met het feit dat een boring schuin kan worden uitgevoerd. Na een overleg met de stad Lommel is een locatie op het industrieterrein Maatheide weerhouden die nu verder wordt onderzocht.

Wat met de kans op aardbevingen? 

Algemeen is de kans op aardbevingen ten gevolge van een diepe geothermieproject klein. Bij klassieke hydrothermale systemen is de ondergrondse waterlaag waaruit water wordt opgepompt en opnieuw geïnjecteerd, van nature voldoende doorlatend. Hierdoor is hoofdzakelijk weinig tot geen bijkomende druk nodig om water terug in deze ondergrondse laag te pompen. In Lommel wordt  verwacht om het water met een zeer lage druk terug te pompen in de zandstenen. Hierdoor wordt het risico op het ‘induceren’ van aardbevingen als laag ingeschat. Bij zogenaamde ‘Enhanced Geothermal Systems’, waarbij de doorlatendheid van het ondergrondse reservoir kunstmatig wordt verbeterd door grote debieten water onder zeer hoge druk terug te pompen, is het risico op aardbevingen aanzienlijk hoger. Dit type van projecten is in Lommel niet aan de orde. 

Is er verhoogde radioactiviteit bij diepe geothermieprojecten? 

Zowat één derde van de warmte die constant uit de Aarde stroomt, is afkomstig van radioactief verval. Het water dat in Lommel zal opgepompt worden, zal dus deels opgewarmd zijn door dit proces van radioactiviteit. Een belangrijke kleisteenlaag die rijk is aan uranium, is dan ook aanwezig net boven de doorlatende kalksteenlaag en zorgt mee voor de hoge temperatuur van het water. Aangezien het water in het gesteente ‘in evenwicht’ is met de (radioactieve) mineralen die in het gesteente aanwezig zijn, zal het opgepompte water dan ook enkele radio-isotopen bevatten. Echter, het water dat opgepompt zal worden, blijft in een gesloten circuit van buizen, waarbij aan de buitenzijde weinig tot geen straling meer te meten is. Nadat de energie (warmte) onttrokken is van het opgepompte water, zal het ook ongewijzigd teruggepompt worden in dezelfde laag. Wel dient in de geothermiecentrale rekening gehouden te worden met mogelijke ‘aanrijkingen’ aan kleppen en bochten in het leidingwerk, waar door de afkoeling van het water enkele radio-actieve mineralen kunnen neerslaan. Indien dit materiaal verwijderd wordt of uitgefilterd wordt, dient dit met de nodige voorzorgsmaatregelen verwijderd te worden. Deze procedures worden gecontroleerd door het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC). 

Meer weten?

Contacteer ons

ProjectUpdates.

datum ikoon24/11/2021

Resultaten seismisch onderzoek tonen ondergrondse structuren in drie dimensies

De seismische meetcampagne, waarbij drie trilwagens doorheen het Lommelse straatbeeld rondreden, werd begin augustus succesvol afgerond.  Vandaag, drie maanden later, zijn de eerste resultaten van dit onderzoek gekend. De trilmetingen werden uitgevoerd om drie watervoerende lagen beter in kaart te brengen.

Het ondiepste reservoir, de zandstenen van het Trias (ook wel Buntsandstein genoemd), is hierbij met zekerheid aangetoond onder het onderzoeksgebied (Maatheide en Werkplaatsen). De diepte wordt geschat op ongeveer 1100 meter, wat overeen komt met watertemperaturen van 50°C. Meteen onder de Buntsandstein liggen mogelijk de zandstenen van het Boven Carboon (ook wel Neeroeterenzandsteen genoemd). Momenteel worden de gegevens nog verder onderzocht om de twee zandsteenreservoirs van mekaar te kunnen onderscheiden. Wel blijkt dat de totale dikte van de twee zandsteenpakketten  opgeteld tot 500 meter kan oplopen, wat leidt tot een watertemperatuur aan de basis van 65°C. Dit maakt de zandstenen een zeer interessant en veelbelovend reservoir voor diepe geothermie.

Het bijkomende reservoir dat met het seismisch onderzoek in kaart werd gebracht,  de Kolenkalklaag, blijkt minder diep te liggen dan verwacht. Op een diepte van ongeveer 4000 meter zou de temperatuur van het opgepompte water toch nog meer dan 150°C zijn.  Dit is bevorderlijk voor een eventueel boortraject en de uiteindelijke kost van een diepteboring.

Verder zijn vanuit het seismisch onderzoek ook grootschalige breukstructuren in kaart gebracht. Er  zijn hierbij duidelijke verbanden zichtbaar tussen deze diepgaande breukstructuren (tot meer dan 4 kilometer diep) en het reliëf in de regio Maatheide. Zo zou het moerassige gebied Riebosserheide en Dorperheide wel eens een zeer oude oorsprong kunnen hebben.

In een volgende stap wordt het geologische model vervolledigd en tegelijkertijd wordt gekeken naar een mogelijke locatie voor een geothermiecentrale, rekeninghoudend met mogelijke warmtevragers in Maatheide, Heeserbergen en het Kristalpark. Een beslissing om enkel de zandsteenreservoirs of ook het kalksteenreservoir aan te boren volgt later op basis van de analyse van de benodigde warmtevraag.

lommel model

datum ikoon29/06/2021

Seismische campagne Lommel van start op 19 juli

Op 19 juli start de seismische campagne die de diepe ondergrond in het noordwesten van Lommel in kaart gaat brengen. Drie trilwagens zullen voor deze campagne operationeel zijn, terwijl een vierde trilwagen als back-up in de buurt zal zijn.  

Vanaf  dinsdag 20 juli zullen de posities van de meettoestellen (geofonen) en de finale trajecten van de trilwagens worden opgemeten met GPS-toestellen. Deze posities zullen aangeduid worden met een merkteken (kleine paaltjes of tijdelijke spray). Aansluitend zullen de meer dan 3.250 geofonen geplaatst worden zodanig dat de effectieve trillingsmetingen kunnen starten ten laatste op maandag 26 juli. 

Volgens planning zullen de trilwagens van maandag 26 juli tot en met donderdag 29 juli rondrijden in de straten en bossen in Maatheide en Werkplaatsen. In totaal zullen de trilwagens een traject van  23 kilometer afleggen en daarnaast zullen over een afstand van ruim 65 kilometer geofonen geplaatst worden. De kaart toont de geplande trajecten voor de trilwagens in een groene kleur. Langs deze trajecten worden eveneens geofonen geplaatst. Daarnaast zijn er lijnen in het rood aangeduid waar enkel geofonen zullen worden geplaatst en waar de trilwagens niet zullen rijden.  

Als alles vlot verloopt is op donderdag 29 juli het laatste trilpunt uitgevoerd en kunnen alle meettoestellen weer opgeruimd worden. Ten laatste op vrijdag 6  augustus is dan de hele meetcampagne afgerond en kunnen de gegevens verwerkt worden door een gespecialiseerde firma. De eerste resultaten van de campagne worden verwacht in oktober 2021. 

 

Kaart Lommel